Overprikkeling

Als HSP-er ben ik me bewust van wat prikkels doen met mijn systeem. Dat is een groot gedeelte van mijn leven heel goed gegaan, totdat ik een zware burn out kreeg. Ik herstelde niet meer volledig.

In mijn vorige blog schreef ik over overlevingsmechanismen. Deze overlevingsmechanismen waren mede oorzaak van mijn burn out en overprikkeling (had ik destijds nog niet in de gaten). Om te kunnen begrijpen hoe dit ontstaat moeten we kijken naar de werking van het zenuwstelsel. Het lichaam heeft twee hoofdzenuwstelsels. Het centrale zenuwstelsel en het autonome zenuwstelsel.

Centraal zenuwstelsel

Dit zenuwstelsel kunnen we zelf bewust aansturen (door wilskracht). Bijvoorbeeld je spieren bewust aanspannen of ontspannen, het zorgt ervoor dat je kunt bewegen. De taak van dit zenuwstelsel is het ontvangen en verwerken van informatie van de zintuigen (sensorische informatie) over onze omgeving, over ons lichaam en dit weer verbinden met andere informatie.

Autonoom zenuwstelsel

De taak van dit stelsel is automatisch bijna alle onbewuste functies en processen in je lichaam, zoals je ademhaling, je hartslag, je bloeddruk, de energieproductie, de spijsvertering en de stofwisseling aansturen. Daar hoef je dus niet bij na te denken. Het autonome zenuwstelsel is opgebouwd uit twee tegenovergestelden systemen. Een rem en een gaspedaal.

Sympathisch zenuwstelsel, het gaspedaal

Dit zenuwstelsel treedt in werking bij stress, gevaar, als we in actie moeten komen of een prestatie willen leveren. Dit vraagt wel veel energie van het lichaam. Het heeft een direct effect je lijf. Hartslag versnelt, spijsvertering neemt af, darmen gaan minder goed werken, ademhaling wordt oppervlakkiger, afname slijm en speekselproductie en de bloeddruk stijgt. Dit systeem helpt ons bij acuut gevaar als we moeten vechten of vluchten. De amygdala stuurt dan een “alarmsignaaltje” naar de hypothalamus en deze activeert dit stelsel. Je staan “aan”.  Gas erop en in actie komen.

Onze overlevingsmechanismen (ik voel me niet veilig en zoek controle) activeren het sympathische zenuwstelsel ook. Overmatig denken, piekeren en je chronisch zorgen maken kunnen dat ook voor elkaar krijgen. Maar ook de manier waarop wij onze samenleving hebben ingericht en onze manier van leven kunnen dit activeren. Denk aan alsmaar prestatie en resultaat gericht bezig zijn, de stress van “moeten”, de overkill aan informatie die op ons afkomt, gevangen zitten in de dopamine loop van continue je socials of mobiel willen checken, uren naar een beeldscherm turen. En ga zo maar door. Kortom we staan continue “aan”.

Je ervaart stress (misschien niet bewust want je bent gewend geraakt aan stress), je hebt last van angst of paniek, je slaapt slecht, je hoofd is overvol, je hebt last van een prikkelbare darm, je hebt moeite met ontspannen, je voelt je snel overweldigd, je bent snel geraakt en emotioneel of je hebt een kort lontje. Allemaal tekenen van overprikkeling. De sympathicus staat chronisch “aan” en uiteindelijk raak je volledig uitgeput en opgebrand.

Parasympathisch zenuwstelsel, de rem

Dit zenuwstelsel zorgt voor herstel, regeneratie en rust na actie. Het parasympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd op het moment dat je ontspant of wanneer je dieper en rustiger gaat ademen. Je voelt je veilig en kalm. De rem wordt ingetrapt. Het effect daarvan op ons lichaam is dat de lichaamsfuncties zich weer kunnen herstellen. Je hartslag daalt, de bloeddruk daalt, spijsvertering verbetert, slaap verbetert, spieren en organen krijgen weer voldoende bloed en zuurstof. Je staat “uit”.  Er zijn een aantal zenuwen betrokken bij het parasympatische zenuwstelsel, zoals de nervus vagus. De tiende hersenzenuw.

Nervus vagus de connectie met hartritme en adem

Deze verbindt de hersenen met de longen en het hart en helpt bij het verlagen van de hartslag en bloeddruk. Als ik een hartritmestoornis heb dan is de valsalva methode een snelle vagale manoeuvre om mijn hartslag te vertragen of te herstellen. De valsalva activeert de nervus vagus.

Ook heb ik gemerkt dat als ik heel diep en rustig adem, ik mijn hartritme kan verlagen. Wanneer je diep inademt, wordt de nervus vagus geactiveerd, waardoor de hartslag vertraagt. Als je goed uitademt sturen je hersenen signalen via de nervus vagus om je ademhalings- en hartspieren verder te ontspannen. Ik heb dit tijdens ritmestoornissen uitgetest met een hartslagmeter. Heel bijzonder hoe effectief dit werkt. Het is heel helpend om je bewust te worden van jouw ademhaling op het moment dat jij stress, angst of onrust ervaart.

De gevolgen van overprikkeling

Als je last hebt van overprikkeling heeft dit vaak nogal wat gevolgen. Overprikkeling beperkt je sociale leven. Als je overprikkeld bent zie je dat mensen vaak bepaalde sociale situaties gaan vermijden uit angst voor nog meer overprikkeling. Ze mijden drukke en openbare plekken, vermijden festivals of feestjes.

Langdurige en structurele overprikkeling kan het zenuwstelsel beschadigen en kan leiden tot bijvoorbeeld neuropatische (zenuw) pijn.

Overprikkeling kan een impact hebben op je dagelijkse routine. Het is vaak nodig om rustmomenten in te bouwen in je dag structuur, meer pauzes in te lassen zodat je weer tot rust komt. Ontspan en oplaad momenten te creëren (zoals even naar het bos). Ook maakt overprikkeling je gevoeliger voor mentale klachten zoals spanningshoofdpijn, innerlijke onrust, duizeligheid, paniekaanvallen, angsten, piekeren, depressie en oorsuizen.

Het parasympatische zenuwstelsel activeren

Het klinkt misschien tegenstijdig, maar om rust te brengen in een lichaam en overprikkeling te verminderen, moet het parasympatische deel van het zenuwstelsel geactiveerd worden. Bij mensen die matige stress ervaren is dit door middel van ontspanning en ademhalingsoefeningen eenvoudig te bereiken.

Mensen die gedurende langere tijd zwaar overbelast zijn, zoals met een burn-out, hebben meer nodig dan alleen ademhalingsoefeningen. Het parasympatisch zenuwstelsel kan zelfs beschadigd geraakt zijn. In dat geval kan het langer duren voordat het lichaam in deze staat rustiger en ontspannen wordt.

Bewust vertragen en verstillen bij overprikkeling

Het is belangrijk voor iedereen in onze huidige gehaaste “altijd maar aan staan” maatschappij om het parasympatisch zenuwstelsel actief te houden. Simpele dagelijkse gebruiken kunnen daarbij helpen. Zoals voldoende slaap en rust, een vast leefpatroon met voldoende oplaadmomenten (en ontladen), gezonde voeding, niet intensieve beweging, mindfulness en meditatie, ontspanningsoefeningen, ademhalingsoefeningen. Leren om nee te zeggen en grenzen aan te geven. Je mobieltje wegleggen. Schermtijd beperken. Een mindful ochtend en avond ritueel implementeren. Minder vanuit je hoofd te leven en meer vanuit het hart. Bewust vertragen en verstillen.

Ik denk dat velen chronisch overprikkeld zijn zonder dat ze het in de gaten hebben. We hebben een samenleving gecreëerd waarin continue “aanstaan” de norm is en gewaardeerd wordt. Het contact met natuurlijk bewustzijn, natuurlijke ritme en cycli hebben we verloren. Niets doen wordt al snel gezien als lui en niet productief. Maar het is van levensbelang.

Omgevingsfactoren en overprikkeling

Omgevingsfactoren zoals hoge niveau’s van straling (zetten het brein in overlevingsstand is een stressor), elektrificatie en ionisatie van de lucht (onze hersenen pikken signalen op uit de lucht) en continue negatieve berichtgeving doen daar nog eens een schepje bovenop. We hebben niet op alle factoren invloed maar wel op ons gedrag en de keuzes die we maken als het gaat om dagritme en levensstijl. We kunnen er bewust voor kiezen om de rem in te trappen. Zoek hulp als je dit lastig vindt.

Bewust vertragen, verstillen en weer landen bij jezelf. Meditatie en mindfulness zijn mooie tools om te implementeren in je dagelijkse routine en kunnen je helpen om in de “uit” stand te gaan. 

Ontdek de “uit” knop, join us voor de volgende online meditatie en healing.

© 2023 alle rechten voorbehouden | De Wijsheid van het Hart | Content wordt beschermd door Copyscape.