De ware meditatie

Mediteren is iets wat tegenwoordig redelijk ingeburgerd lijkt te zijn. De effecten van meditatie zijn uitvoerig onderzocht en ook wetenschappelijk bewezen inmiddels. Er zijn vele manieren van mediteren en vele manieren waarop je meditatie kunt toepassen.

Wat kun je zoal scharen onder de noemer meditatie?

Het is best lastig om te omschrijven wat je allemaal onder de noemer “mediteren” kunt plaatsen. Men denkt in eerste instantie vaak aan stil zitten. Maar ook liggen, staan en lopen kun je mediteren noemen. Bijvoorbeeld: zang (gregoriaans), orthodoxe zang, chanten van sutra’s en mantra’s. Dansen, denk bijvoorbeeld aan het soefisme en de dynamische meditaties van Osho.

Maar meer bekend zijn de meditaties die gebaseerd zijn op technieken die de gedachtenstroom even onderbreken en zich richten op concentratie, aandacht, waarnemen en inzicht. Zoals mindfulness, vipassana, visualisatie technieken en ontspanningstechnieken. Mensen gaan mediteren om bewust te vertragen, hun hoofd leeg te maken (ik raad het je niet aan), te ontspannen en even uit te hectiek van de dag te stappen. Wat belangrijk is bij meditatie, is hoe de verschillende technieken worden toegepast. Wat is de intentie achter de meditatie?

Is meditatie ongevaarlijk of kleven er ook nadelen aan meditatie?

Verkeerde of te langdurige meditatie beoefening kan zeker vervelende gevolgen hebben. Over enthousiast mediteren kan leiden tot uitputting. Denk aan bijvoorbeeld aan een intensieve meditatie retraite. Het zou niet de eerste keer zijn dat mensen door slaaptekort en overmatig mediteren terecht komen in een psychose. Het gebeurt weliswaar niet vaak maar het gebeurt wel. Heb je een diep weggestopt trauma dan kun je nog wel eens voor grote problemen komen te staan. Overmatig mediteren is jezelf psychisch geweld aandoen.

Hoe kan dat dan vraag je je nu misschien af? Nou mensen hebben de neiging om op zoek te gaan naar manieren om af te komen van wat ze niet willen voelen of ervaren. Of ze vinden dat er een lastige situatie bestaat in hun leven die er niet zou moeten zijn. Ze gebruiken de meditatie dan als “quick fix”. Er moet dan iets weg. In feite is de meditatie dan jezelf geweld aan doen en houdt het precies datgene in stand waar je nou net van af wilt. Meditatie kan dus leiden tot zelfbedrog.

Ook zie ik vaak dat mensen meditatie gebruiken om weg te vluchten uit de realiteit. De meditatie wordt dan gebruikt om naar je eigen stille plekje binnen in jou te vertrekken zodat je even niet hoeft te voelen. Meditatie als vlucht dus.

Meditatie maakt als het goed is, dingen zichtbaar. Je gaat helderder waarnemen en dus ook de eventuele pijn en lastige emoties die daarbij horen. Je gaat nu aandacht geven aan dingen en zaken waar je voorheen geen aandacht aan gaf. Door de drukte van alle dag zit je in een bewustzijnsvernauwing en nu ga je mediteren en komt er een bewustzijnsverruiming.

In de vernauwing was veel onzichtbaar maar nu begint het onbewuste zichtbaar te worden. Herinneringen kunnen wakker worden die je jarenlang vergeten was. Dit kan echt even een schrikreactie geven. Op zich geen probleem als door meditatie oude pijn weer zichtbaar en voelbaar wordt. Het is wel een probleem als jij die pijn niet aankunt, niet aanwezig kunt zijn bij deze pijn. Een goede begeleiding is hierbij noodzakelijk.

De helende kracht van meditatie

Als een meditatie gericht is op zijn met dat wat er is (aanwezigheid), dan is een meditatie helend. Er hoeft helemaal niets weg. Als je je eigen grenzen respecteert en de degene die meditatie verzorgt ook dan komt er niet meer naar boven en wordt er niet meer aangeraakt dan dat je aankunt op dat moment. Waar verlang je naar op het moment dat je pijn ervaart? Je verlangt naar begrip en nabijheid. Je wilt niet afgewezen worden of veroordeeld worden toch? In dit verlangen weet je wat liefde is. Dicht bij jezelf zijn in meditatie met je pijn. Zonder dat je “iets” moet, zonder dat je iets afwijst en zelfs zonder dat je iets wilt helen.

Je brengt de aandacht bij dat wat nu op de voorgrond staat zonder jezelf te dwingen om wat dan ook te voelen. Ben je bang om pijn te voelen? Dan staat dat op de voorgrond. Niet jezelf dwingen om die pijn toch te voelen. Dat is psychisch geweld. Dan geef je aandacht aan de angst om te voelen. Forceren is niet nodig. Het spreekt voor zich dat je laten forceren door een ander ook niet okay is. Hoe vaak gebeurt dit niet subtiel tijdens retraites, satsangs of andere bijeenkomsten? Dat het voelbaar is dat jouw gevoel wat je niet durft toe laten of jouw weerstand in feite wordt veroordeeld door de groep of nog erger, de leraar. Er wordt je duidelijk verteld dat acceptatie en overgave de sleutel zijn, nou doe dat dan ook! Hoe vaak moet ik het nog zeggen. Wederom, psychisch geweld. Laat je nooit forceren. Dat is in ieder geval geen veilige omgeving dat mag duidelijk zijn. Het doel van de groep en de leraar is een ruimte aanbieden van aanwezigheid die alles kan bevatten en kan liefhebben.

Ook jouw angst om te voelen en ook jouw weerstand. Een meditatie kan technisch gezien juist gegeven worden maar als degene die de meditatie verzorgt deze heilige ruimte zelf niet belichaamt dan is dat altijd voelbaar in de meditatie. Dat wat je niet bent kun je niet weggeven toch? Een “ingestudeerde” meditatie brengt je hooguit een moment van ontspanning puur omdat jij je aandacht verlegt van de buitenwereld naar je binnenwereld. Maar wezenlijk verandert er niets. Je blijft mediteren om ergens vanaf te komen en je blijft “iets” najagen zonder dat je het ooit echt bereikt. 

Wat is de ware meditatie?

Ik mediteer dagelijks, al vele jaren en heb vele “technieken” uitgeprobeerd en onderzocht. Voor mij is de ware meditatie “niets doen”. Heel simpel gezegd,  je nergens mee bemoeien. Dit is overigens compleet anders dan iets tolereren en passief zijn (ja subtiel verzet is duidelijk voelbaar in deze woorden). En daar is geen techniek en geen exacte methode voor.

Als een meditatie gericht is op het zijn met wat er is in liefde en compassie, dan is dat wat ik noem de ware meditatie. Misschien wordt dit “niets-doen” wel geboren op het moment dat je alles uit de kast hebt getrokken en niets gewerkt heeft. Alle technieken en methodes hebben gefaald. Je bent uitgeput van al het zoeken en je best doen. Gelukkig maar, het is je redding.

De ware meditatie is dit moment, precies zoals het is. De ware meditatie is onschuldig. Een onschuldige fascinatie voor je gevoelens, lichamelijke sensaties, je gedachten. Zien en voelen dat je ergens probeert om onderuit te komen en daar okay mee zijn omdat je er bent en het kunt zien. Op het moment dat je hart breekt en de compassie voelbaar is voor je eigen diepste lijden wordt deze kracht vrijgemaakt. Er gaat een poort open die diep verscholen zit in je hart. De kracht van ware liefde gaat stromen. De kracht die alles kan omarmen en bevatten.

Elke adem is heilig, elke hartslag wordt diep gevoeld, elk moment fris en nieuw, elk gevoel wordt verwelkomt met een diepe buiging en er is geen verschil meer tussen binnenwereld en buitenwereld. Geen verschil meer tussen lichaam en ziel. Geen mens en geen ziel maar een wezen. Er is geen verschil meer tussen degene die mediteert en de meditatie zelf. Je bent de levende meditatie geworden. Dat is de ware meditatie. De herkenning van I AM.

Wil je kennnismaken met meditatie? Bekijk de agenda.